First Greek National School Climate Survey
Ηλιοπούλου, Χ., Νικολακάκης, Ν., Διακουμάκου, Φ., Γραμμενίδης, Κ.
Έκδοση: Μάιος 2018. Διάβασε το πλήρες βιβλίο here.
Περιεχόμενα | Προηγούμενη Σελίδα | Επόμενη Σελίδα
5α. Αποτελέσματα έρευνας: Σχόλια στο σχολικό περιβάλλον
Ομοφοβικά σχόλια
Σχόλια που αφορούν την έκφραση του φύλου
Τρανσφοβικά σχόλια
Σεξιστικά σχόλια
Ομοφοβικά σχόλια
Σε ποσοστό 84,9%, τα άτομα (N=1502) αναφέρουν ότι ακούν στο σχολείο τη λέξη “γκέι” με μικρή ή μεγαλύτερη συχνότητα αλλά πάντα με αρνητική χροιά, όπως φαίνεται στα Σχήματα 4.1 και 4.2.
Γενικά οι αναφορές στον μη ετεροφυλόφιλο σεξουαλικό προσανατολισμό2 είναι συχνές, σχεδόν πάντα με αρνητικό πρόσημο.
Τα σχόλια αυτά δεν γίνονται από μεμονωμένους μαθητές, αλλά από το μεγαλύτερο μέρος της μαθητικής κοινότητας. Το 74,2% (N=1500) δηλώνει ότι οι περισσότεροι ή αρκετοί μαθητές εκφράζουν τέτοια σχόλια. Ανησυχητικό είναι ότι πάνω από τα μισά παιδιά (N=1497), συγκεκριμένα το 58,1%, ακούν τέτοια σχόλια και από καθηγητές, έστω και σπάνια, ενώ το 8,1% δηλώνει ότι αυτό το φαινόμενο είναι συχνό ή πολύ συχνό (Σχήμα 5).
… με απέβαλλε από το μάθημα λέγοντας μου μπροστά σε όλη την τάξη «Συγγνώμη αν σε προσέβαλα, αν είσαι λεσβία ή ομοφυλόφιλη» με ύφος ειρωνικό. Έβαλα τα κλάματα και βγήκα στο προαύλιο και πλέον όλη μου η τάξη γνωρίζει για την σεξουαλικότητα μου χωρίς την άδεια μου.
Μία καθηγήτρια άρχισε να λέει πως τα μέλη της ΛΟΑΤΚ κοινότητας δεν κάνουν καλό στην κοινωνία και τους σύγκρινε με τους παιδόφιλους και τους κανίβαλους… ήταν η αγαπημένη μου μέχρι εκείνη την μέρα…
… έλεγαν σε συμμαθητές μου να σταματήσουν διότι είμαι «άρρωστη» και με χλεύαζαν ταυτόχρονα καθηγητής και συμμαθητές.
Παρότι οι ίδιοι οι καθηγητές είναι παρόντες τις περισσότερες φορές που ακούγονται τέτοια σχόλια (το 62,5% δηλώνει ότι τουλάχιστον κάποιες φορές είναι παρόντες εκπαιδευτικοί, N=1497), είναι χαρακτηριστικό ότι 1 στις 3 φορές (34,3%) δεν επεμβαίνουν. Ακόμη χαμηλότερο είναι το ποσοστό των μαθητών που παρεμβαίνουν όταν ακούγονται ομοφοβικά σχόλια. Συγκεκριμένα, μόνο το 13,6% δηλώνει ότι οι συμμαθητές τους παρεμβαίνουν όταν ακούγονται ομοφοβικά σχόλια, ενώ το 86,4% δηλώνει ότι οι συμμαθητές τους παρεμβαίνουν μόνο κάποιες φορές (44,0%) ή ποτέ (42,4%) (N=1386).
Το 74,8% των ΛΟΑΤΚ εφήβων που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο δηλώνουν ότι τα ομοφοβικά σχόλια τους ενοχλούν από αρκετά έως πάρα πολύ (N=1497). Το εύρημα αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, αφού δημιουργεί αρνητικό κλίμα και θεωρείται αντίληψη διακρίσεων. Η αντίληψη διακρίσεων συνιστά σημαντικό επιβαρυντικό παράγοντα για την ψυχική υγεία και την προσαρμογή των εφήβων, αφού διαμορφώνει την ψυχολογική πραγματικότητα μέσα στην οποία ζουν (Motti-Stefanidi, Berry, Chryssochoou, Sam, & Phinney, 20123 ; Magnusson & Stattin, 20064 ; Verkuyten, 20025 ).
Έχει τύχει, καθηγητής μου, όταν έγινε ένα ομοφοβικό σχόλιο εναντίον μου, αυτός αντί να με υποστηρίξει, γέλασε.
…Και θα περάσουμε όλα μας τα χρόνια μην γνωρίζοντας ο ένας για τον άλλον μόνο και μόνο επειδή το παιδί που κάθεται στο τελευταίο θρανίο υποστηρίζει φωναχτά τις αντί-lgbt, αντι-φεμινιστικές του απόψεις.
Σχόλια που αφορούν την έκφραση του φύλου
Το 96,0% δηλώνει ότι έχει ακούσει σχόλια “για μαθητές που δε συμπεριφέρονται με αρκετά “αντρικό” τρόπο” έστω και σπάνια (N=1237) (Σχήμα 6.1). Το αντίστοιχο ποσοστό για άτομα που δε συμμορφώνονται στην αναμενόμενη γυναικεία συμπεριφορά είναι 86,6% (N=1236) (Σχήμα 6.2). Αυτό υποδεικνύει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι μαθητές και οι μαθήτριες εκφράζουν εξωτερικά το φύλο τους – με το ντύσιμο και την εμφάνισή τους – είναι καθημερινά στο επίκεντρο των σχολιασμών.
[Μια καθηγήτρια μου είπε] πως τα αγοράκια δεν ασχολούνται με τις φράντζες τους, αυτά τα κάνουν οι κοπέλες.
[Μέλος του προσωπικού μας είπε] «δεν είναι ωραίο πράγμα να μαλώνουν 2 κοπέλες, αυτά είναι για τα αγοράκια»
Τα σχόλια αυτά αναφέρεται ότι γίνονται από αρκετούς (47,7%) ή τους περισσότερους (16,4%) μαθητές (N=1235). Περίπου 1 στα 2 άτομα που απάντησαν την ερώτηση (51,1%) δηλώνει ότι έχει ακούσει τέτοια σχόλια από καθηγητές έστω και σπάνια (Ν=1225). Τα περισσότερα από αυτά τα σχόλια ωστόσο, όταν προέρχονται από άλλους μαθητές, δεν γίνονται παρουσία καθηγητών.
Όπως και με τα ομοφοβικά σχόλια, οι καθηγητές αναφέρεται ότι δεν παρεμβαίνουν 1 στις 3 φορές που ακούν στιγματιστικά σχόλια για την έκφραση φύλου των μαθητών. Τέσσερις στους 10 μαθητές που απάντησαν την ερώτηση αναφέρουν ότι οι συμμαθητές τους δεν παρεμβαίνουν ποτέ όταν τα σχόλια που ακούγονται είναι σεξιστικά.
Τρανσφοβικά σχόλια
Τα τρανσφοβικά σχόλια αποτελούν μια κατηγορία που δεν εκλείπει από το ελληνικό σχολικό κλίμα. Συγκεκριμένα, το 74,4% των μαθητών και μαθητριών (N=1016) δηλώνει ότι ακούει τρανσφοβικά σχόλια6 έστω και σπάνια, ενώ το 18,3% δηλώνει ότι αυτά τα σχόλια γίνονται συχνά ή πολύ συχνά (Σχήμα 7).
Είναι σημαντικό εδώ να αναφερθεί ότι λόγω της ελλιπούς ενημέρωση και εγρήγορσης της κοινωνίας γύρω από το τι συνιστά τρανσφοβία, συχνά η κακοποίηση δεν αναγνωρίζεται και πολλά σχόλια που αφορούν στην ταυτότητα φύλου χρησιμοποιούνται και προσλαμβάνονται ως ομοφοβικά. Έτσι, τα παραπάνω ποσοστά ίσως να εμφανίζονται μικρότερα από ό,τι είναι στην καθημερινή πραγματικότητα των τρανς παιδιών. Επιπλέον, η ορατότητα των τρανς εφήβων είναι πολύ περιορισμένη με αποτέλεσμα να μην ακούγονται τόσο συχνά σχόλια αποκλειστικά για την τρανς ταυτότητα. Εντούτοις, τα σχόλια που αφορούν στην έκφραση φύλου όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω, μπορεί να αποτελούν στην πραγματικότητα τρανσφοβικά σχόλια και να κάνουν ένα τρανς άτομο να νιώθει μη αποδεκτό ή φοβισμένο. Σύμφωνα με μελέτη του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA)7 , η Ελλάδα βρίσκεται στις χώρες στις οποίες είναι λιγότερο πιθανό τα τρανς άτομα να βιώνουν θετική ατμόσφαιρα στο σχολείο. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στην Ετήσια έκθεση 2017 της Ελληνικής ανεξάρτητης αρχής Συνήγορου του Πολίτη ότι “Έλλειμμα ενημέρωσης διαπιστώνεται στα σχολεία στο θέμα της αποδοχής της ταυτότητας φύλου διεμφυλικών μαθητών/τριών”8.
Μια καθηγήτρια μια φορά είχε περιγράψει ένα τρανς άτομο με χαρακτηρισμούς όπως «αυτό το πράγμα», «αυτή η αηδία», «αυτό το διαστρέβλωμα».
…[από] καθηγήτρια ειπώθηκε ότι [οι τρανς γυναίκες] θα έπρεπε να πηγαίνουν στις φυλακές αντρών «γιατί κάπως πρέπει να εκτονώνονται και αυτοί» και επειδή «θα τους κάνουν κανονικούς» (αναφέρθηκε ξεκάθαρα σε βιασμό…)
Σεξιστικά σχόλια
Τα σεξιστικά σχόλια είναι τα σχόλια που τα άτομα αναφέρουν ότι ακούν με τη μεγαλύτερη συχνότητα σε σχέση με όλους τους άλλους τύπους σχολίων. Είναι ιδιαίτερα ενδεικτικό ότι μόνο το 4,1% (N=944) δηλώνει ότι δεν έχει ακούσει ποτέ ή ακούει σπάνια σεξιστικά σχόλια, με το 74,4% των ατόμων να δηλώνουν ότι ακούν πολύ συχνά σχόλια9 τα οποία απευθύνονται σε γυναίκες (Σχήμα 8).
…ο ίδιος καθηγητής έχει επίσης πει: «Έλα μωρέ, πόσο συχνά γίνονται βιασμοί;
…«Να μη φορούσες τόσο κοντή φούστα, αγοράκι είναι»…
3. Motti-Stefanidi, F., Berry, J., Chryssochoou, X., Sam, D. L. & Phinney, J. (2012). Immigrant youth adaptation in context: Developmental, acculturation and social psychological perspectives. In A. S. Masten, K. Liebkind, & D. J. Hernandez (Eds.), Realizing the potential of immigrant youth (pp. 117-158). Cambridge, UK: Cambridge University Press
4. Magnusson, D., & Stattin, H. (2006). The Person in Context: A Holistic-Interactionistic Approach. In R. M. Lerner & W. Damon (Eds.), Handbook of child psychology: Theoretical models of human development (pp. 400-464). Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc.
5. Verkuyten, M. (2002). Ethnic Attitudes Among Minority and Majority Children: The Role of Ethnic Identification, Peer Group Victimization and Parents. Social Development, 11(4), 558- 570. doi.org/10.1111/1467-9507.00215.
6.Όπως τραβέλι, τραβεστί κλπ
7.Being Trans in the European Union, Comparative analysis of EU LGBT survey data, European Union Agency for Fundamental Rights (2014)
8. https://www.synigoros.gr/resources/ee2017-p00.pdf
9. Χαρακτηρισμοί όπως πουτάνα, bitch, καριόλα, μουνάρα, μουνόπανο, υστερικιά, καρακάξα κλπ. Βλέπε και παράρτημα, “σεξισμός”